Knjiiga „Što da se radi“ Milorada Popovića, objavljena je nedavno u izdanju Otvorenog kulturnog foruma i Pobjede. Knjiga sadrži tekstove i eseje koje Popović objaljivao u medijima na temu crnogorskih političkih i nacionalnih kontroverzi. Izdavači knjige su Goran Martinović i Draško Đurović, a urednik izdanja je Vlatko Simunović. Knjigu je likovno opremila Ana Matić.
Prikaz knjige “Što da se radi” u Pobjedi
IZMEĐU SUVERENOSTI I SUNOVRATA
Na osnovu sumnjivih etnogenetskih teorija velikosrpski ideolozi žele da umanje ili ponište državotvorni karakter crnogorskog naroda i time onemoguće konstituisanje moderne crnogorske države. Sadašnja marginalna, i u mnogo čemu ponižavajuća, uloga Crne Gore u pregovorima o rekonstrukciji Jugoslavije, ima svoje uzroke i genezu u nerealnosti, nedosljednosti I nemoći cjelokupne crnogorske politike u dvadesetom vijeku. Kralj Nikola, od početka vijeka, nije gradio svoju politiku na realnom odnosu političkih snaga na Balkanu i u Evropi, nego na svojoj harizmi i na istorijskim zaslugama Crne Gore, što je presudno uticalo da njegova država u tolikoj mjeri zavisi od volje svojih saveznika, koji su je poslije zajedničke pobjede u Prvom svjetskom ratu, napustili, vojno okupirali i uveli u takozvanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca kao prisajedinjeni dio srpske države. Crnogorski građanski nacionalni pokret između dva rata, zbog neprestanog terora koji je vršen nad njim, ideoloških zabluda i bez ozbiljnijih saveznika, nije mogla artikulisati efikasnu, dosljednu i dugoročnu političku strategiju. Crnogorski komunisti pak nijesu izrasli iz nacionalnog pokreta, nego su samo u političke svrhe, za stvaranje što većeg uticaja u narodu, isticali građansku i nacionalnu obespravljenost Crnogoraca, što pokazuju činjenice da su, od svih jugoslovenskih zemalja, do dolaska na vlast bili najbrojniji i najorganizovaniji u Crnoj Gori, a poslije pobjede komunizma i formalnog uspostavljanja crnogorske države, najmanje od svih ostalih komunističkih vođstava učinili na uspostavljanju suštinske ravnopravnosti Crne Gore, te njeno prirodnoj nacionalnoj i kulturnoj emancipaciji. Sve je ovo uzrokovalo velikosrpski komunistički puč januara 1989. godine, kao i današnji marionetski odnos crnogorskog režima prema hegemonističkoj srpskoj prijestonici.
- Na što to nasijeda opozicija
Svaka politička strategija i teorija pretpostavljaju dva pitanja: što i na koji način. Političke snage koje se zalažu za demokratsku i suverenu Crnu Goru, do sada su pokazale protiv koga su, ali ne i za što se zalažu, što govori da još nijesu pronašli adekvatnu taktiku i strategiju s kojom konsekventno mogu nametnuti svoje ideje i ciljeve. Istina, oni stalno ističu da su u svim mogućim raspletima ustavne krize za demokratsku i suverenu Crnu Goru, pozivajući se pritom na njene državnopravne i kulturnoistorijske tradicije, ali vjerovatno iz bojazni da ne budu prokazani kao „separatisti“ – što je recidiv komunističke empirije ne ukazuju na realne mogućnosti, prije svega ekonomskog i kulturnog napretka Crne Gore izvan srpsko-crnogorske pseudofederacije. Dosadašnja istupanja prvaka opozicije o mogućnosti egzistiranja Crne Gore kao konfederalnog subjekta, ili pak kao samostalne države su nekonzistentni i neubjedljivi, i tako bez cjelovite analize geopolitičkih i komparativnih prednosti Republike, njihov stidljivi govor o suverenosti slabije obaviještenom građaninu može sličiti na neku neodgovornu avanturu i novu utopiju. Druga ozbiljna greška opozicije je što često nasijeda na rasprave o etnogenetskim i istorijskim kontroverzama, jer se u savremenom svijetu nijedno nacionalno i državno pitanje ne postavlja na temeljima etnogeneza (neke moderne nacije nijesu stvorene samo od više naroda nego i od više rasa), a viševjekovni subjektivitet crnogorske države ne spore ni najeksponiraniji protivnici crnogorske nacije i države. Dakle, strategija je velikosrpskih ideologa da na osnovu sumnjivih etnogenetskih teorija umanje ili ponište državotvorni karakter crnogorskog naroda i na taj način onemoguće konstituisanje moderne crnogorske države ravnopravnih građana i naroda. Da Crna Gora ulazi u period svakovrsne neizvjesnosti pokazuje i Zakon o izolaciji, koji je pripremio i preko svojih poslanika izglasao aktuelni komunistički režim, što je definitivno potvrdilo da je vlast nesposobna demokratski da upravlja, i da ovakva opozicija nije sposobna da se izbori za svoje visoko postavljene ciljeve, jer poslije izglasanog Zakona više nemaju što tražiti u Parlamentu koji podstiče bezakonje i politički kriminal. Ipak, ono što su sadašnjoj vlasti najjači aduti uskoro će joj biti i najveća slabost, jer nesposobnost da samostalno i demokratski upravlja, stvoriće Crnoj Gori nerješive, u prvom redu ekonomske i nacionalne probleme. Zato opozicija mora neuporedivo otvorenije i osmišljenije ukazivati na nacional-komunističke i antievropejske anomalije, jer je samo pitanje vremena kada će se režimsko prebrojavanje neprijatelja i u najširoj javnosti pretvoriti u šovinističku farsu: i kad će građani Crne Gore konačno shvatiti da im jedino demokratska i suverena Crna Gora u Jugoslaviji ili van nje može obezbijediti ekonomski, kulturni i uopšte civilizacijski napredak.
- Jedina opcija za Crnu Goru je – neutralnost
Istorija malobrojnih naroda je po mnogo čemu izuzetna, a najviše po zlokobnoj sudbini da se uglavnom ne utapaju u neki veći, bliski entitet, ali da se ne uspijevaju izboriti za dovoljno ravnopravnosti i samostalnosti. Elem, kod velikih naciona volja za moć može biti, u nekim istorijskim okolnostima, komplementarna sa voljom za slobodom, dok su u malobrojnim narodima ova dva pojma uvijek antinomična jer izazivaju raskole opasne za opstanak sopstvenog naciona, jer se javljaju kao utopije ili kao podaništvo drugoj moćnijoj državi. Najznačajnije pitanje za Crnu Goru danas je: kakav je njen izbor i ishod između sukobljenih jugoslovenskih država? Kada bi Crnom Gorom upravljale odgovorne i samostalne ličnosti ne bi morale uočiti da se jugoslovenski centralizam u svim aspektima definitivno raspao i da se Crna Gora, ako nije u prilici da odlučuje o sudbini Jugoslavije, mora izboriti da očuva, tačnije da ponovno stekne svoj suverenitet i ravnopravnost sa ostalim jugoslovenskim državama. Nesamostalnost crnogorske politike, s obzirom da nijedan državotvorni projekat na jugoslovenskim prostorima nije ostvaren, implicira najozbiljnije opasnosti da Crna Gora postane ili nečija interesna sfera ili da bude podijeljena između nekoliko susjednih država. U ovakvom okruženju sukobljenih jugoslovenskih država, jedina strategija koja je može sačuvati od još veće političke marginalizacije i drastičnije ekonomske propasti, pa i ljudskih žrtava je princip neutralnosti. Aktuelni vlastodršci bi na ovom iskustvu morali učiti iz crnogorske tradicije, od crnogorskih vladika, koji su mudrom taktikom diplomatskog balansiranja i u najtežim ratnim uslovima sačuvali nezavisnost Crne Gore, i to između takvih sila kao što su bile Turska, Austro-Ugarska i Venecija, ali i iz savremenih iskustava malih evropskih država, recimo Irske, Švajcarske i Austrije. Da je neutralnost jedina opcija koja Crnoj Gori može obezbijediti demokratsko društvo i suvereni status pokazuju i sljedeće činjenice. Ključni uzrok jugoslovenske krize je sukob između Srbije i Hrvatske, dakle sukob između dva državotvorna koncepta koji ugrožavaju jedan drugog, a ne između srpskog i hrvatskog naroda. No, geopolitička zavisnost ovih republika i međunarodni faktori natjeraće ih, prije ili kasnije, uz manje ili veće žrtve, na sporazum koji može biti na račun nekog trećeg.
- Sukob koncepta a ne naroda
Svrstavanje Crne Gore uz jednu od sukobljenih strana vodi našu državu u još dublju političku, kulturnu i ekonomsku izolaciju, u kojoj bi građani Crne Gore opet mogli postati topovsko meso za tuđe interese. Ovakav status ne bi oslabio pozicije Crne Gore, ne samo kod „saveznika“ i kod „protivnika“, nego i kod međunarodnih političkih faktora. Na kraju, i kad bi se jugoslovenski rasplet mirnim putem definisao u nekakvu asimetričnu državnu zajednicu, u kojoj bi Srbija i Crna Gora bile federalno a ostale republike konfederalno povezane, to bi bio i formalni početak ponižavajućeg tavorenja Crne Gore do njenog potpunog nestanka sa političke scene, jer je nemoguće i zamisliti ravnopravnost dvije federalne jedinice, od kojih jedna broji deset miliona a druga šesto hiljada stanovnika. Monitor, 4. V 1991. Na osnovu sumnjivih etnogenetskih teorija velikosrpski ideolozi žele da umanje ili ponište državotvorni karakter crnogorskog naroda i time onemoguće konstituisanje moderne crnogorske države. Sadašnja marginalna, i u mnogo čemu ponižavajuća, uloga Crne Gore u pregovorima o rekonstrukciji Jugoslavije, ima svoje uzroke i genezu u nerealnosti, nedosljednosti i nemoći cjelokupne crnogorske politike u dvadesetom vijeku. Kralj Nikola, od početka vijeka, nije gradio svoju politiku na realnom odnosu političkih snaga na Balkanu i u Evropi, nego na svojoj harizmi i na istorijskim zaslugama Crne Gore, što je presudno uticalo da njegova država u tolikoj mjeri zavisi od volje svojih saveznika, koji su je poslije zajedničke pobjede u Prvom svjetskom ratu, napustili, vojno okupirali I uveli u takozvanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca kao prisajedinjeni dio srpske države. Crnogorski građanski nacionalni pokret između dva rata, zbog neprestanog terora koji je vršen nad njim, ideoloških zabluda i bez ozbiljnijih saveznika, nije mogla artikulisati efikasnu, dosljednu i dugoročnu političku strategiju. Crnogorski komunisti pak nijesu izrasli iz nacionalnog pokreta, nego su samo u političke svrhe, za stvaranje što većeg uticaja u narodu, isticali građansku i nacionalnu obespravljenost Crnogoraca, što pokazuju činjenice da su, od svih jugoslovenskih zemalja, do dolaska na vlast bili najbrojniji i najorganizovaniji u Crnoj Gori, a poslije pobjede komunizma i formalnog uspostavljanja crnogorske države, najmanje od svih ostalih komunističkih vođstava učinili na uspostavljanju suštinske ravnopravnosti Crne Gore, te njeno prirodnoj nacionalnoj i kulturnoj emancipaciji. Sve je ovo uzrokovalo velikosrpski komunistički puč januara 1989. godine, kao i današnji marionetski odnos crnogorskog režima prema hegemonističkoj srpskoj prijestonici.
Svaka politička strategija i teorija pretpostavljaju dva pitanja: što i na koji način. Političke snage koje se zalažu za demokratsku i suverenu Crnu Goru, do sada su pokazale protiv koga su, ali ne i za što se zalažu, što govori da još nijesu pronašli adekvatnu taktiku i strategiju s kojom konsekventno mogu nametnuti svoje ideje i ciljeve. Istina, oni stalno ističu da su u svim mogućim raspletima ustavne krize za demokratsku i suverenu Crnu Goru, pozivajući se pritom na njene državnopravne i kulturnoistorijske tradicije, ali vjerovatno iz bojazni da ne budu prokazani kao „separatisti“ – što je recidiv komunističke empirije ne ukazuju na realne mogućnosti, prije svega ekonomskog i kulturnog napretka Crne Gore izvan srpsko-crnogorske pseudofederacije. Dosadašnja istupanja prvaka opozicije o mogućnosti egzistiranja Crne Gore kao konfederalnog subjekta, ili pak kao samostalne države su nekonzistentni i neubjedljivi, i tako bez cjelovite analize geopolitičkih i komparativnih prednosti Republike, njihov stidljivi govor o suverenosti slabije obaviještenom građaninu može sličiti na neku neodgovornu avanturu i novu utopiju. Druga ozbiljna greška opozicije je što često nasijeda na rasprave o etnogenetskim i istorijskim kontroverzama, jer se u savremenom svijetu nijedno nacionalno i državno pitanje ne postavlja na temeljima etnogeneza (neke moderne nacije nijesu stvorene samo od više naroda nego i od više rasa), a viševjekovni subjektivitet crnogorske države ne spore ni najeksponiraniji protivnici crnogorske nacije i države. Dakle, strategija je velikosrpskih ideologa da na osnovu sumnjivih etnogenetskih teorija umanje ili ponište državotvorni karakter crnogorskog naroda i na taj način onemoguće konstituisanje moderne crnogorske države ravnopravnih građana i naroda. Da Crna Gora ulazi u period svakovrsne neizvjesnosti pokazuje i Zakon o izolaciji, koji je pripremio i preko svojih poslanika izglasao aktuelni komunistički režim, što je definitivno potvrdilo da je vlast nesposobna demokratski da upravlja, i da ovakva opozicija nije sposobna da se izbori za svoje visoko postavljene ciljeve, jer poslije izglasanog Zakona više nemaju što tražiti u Parlamentu koji podstiče bezakonje i politički kriminal. Ipak, ono što su sadašnjoj vlasti najjači aduti uskoro će joj biti i najveća slabost, jer nesposobnost da samostalno i demokratski upravlja, stvoriće Crnoj Gori nerješive, u prvom redu ekonomske i nacionalne probleme. Zato opozicija mora neuporedivo otvorenije i osmišljenije ukazivati na nacional-komunističke i antievropejske anomalije, jer je samo pitanje vremena kada će se režimsko prebrojavanje neprijatelja i u najširoj javnosti pretvoriti u šovinističku farsu: i kad će građani Crne Gore konačno shvatiti da im jedino demokratska i suverena Crna Gora u Jugoslaviji ili van nje može obezbijediti ekonomski, kulturni i uopšte civilizacijski napredak. Istorija malobrojnih naroda je po mnogo čemu izuzetna, a najviše po zlokobnoj sudbini da se uglavnom ne utapaju u neki veći, bliski entitet, ali da se ne uspijevaju izboriti za dovoljno ravnopravnosti i samostalnosti. Elem, kod velikih naciona volja za moć može biti, u nekim istorijskim okolnostima, komplementarna sa voljom za slobodom, dok su u malobrojnim narodima ova dva pojma uvijek antinomična jer izazivaju raskole opasne za opstanak sopstvenog naciona, jer se javljaju kao utopije ili kao podaništvo drugoj moćnijoj državi. Najznačajnije pitanje za Crnu Goru danas je: kakav je njen izbor i ishod između sukobljenih jugoslovenskih država? Kada bi Crnom Gorom upravljale odgovorne i samostalne ličnosti ne bi morale uočiti da se jugoslovenski centralizam u svim aspektima definitivno raspao i da se Crna Gora, ako nije u prilici da odlučuje o sudbini Jugoslavije, mora izboriti da očuva, tačnije da ponovno stekne svoj suverenitet i ravnopravnost sa ostalim jugoslovenskim državama. Nesamostalnost crnogorske politike, s obzirom da nijedan državotvorni projekat na jugoslovenskim prostorima nije ostvaren, implicira najozbiljnije opasnosti da Crna Gora postane ili nečija interesna sfera ili da bude podijeljena između nekoliko susjednih država. U ovakvom okruženju sukobljenih jugoslovenskih država, jedina strategija koja je može sačuvati od još veće političke marginalizacije i drastičnije ekonomske propasti, pa i ljudskih žrtava je princip neutralnosti. Aktuelni vlastodršci bi na ovom iskustvu morali učiti iz crnogorske tradicije, od crnogorskih vladika, koji su mudrom taktikom diplomatskog balansiranja i u najtežim ratnim uslovima sačuvali nezavisnost Crne Gore, i to između takvih sila kao što su bile Turska, Austro-Ugarska i Venecija, ali i iz savremenih iskustava malih evropskih država, recimo Irske, Švajcarske i Austrije. Da je neutralnost jedina opcija koja Crnoj Gori može obezbijediti demokratsko društvo i suvereni status pokazuju i sljedeće činjenice. Ključni uzrok jugoslovenske krize je sukob između Srbije i Hrvatske, dakle sukob između dva državotvorna koncepta koji ugrožavaju jedan drugog, a ne između srpskog i hrvatskog naroda. No, geopolitička zavisnost ovih republika i međunarodni faktori natjeraće ih, prije ili kasnije, uz manje ili veće žrtve, na sporazum koji može biti na račun nekog trećeg. Svrstavanje Crne Gore uz jednu od sukobljenih strana vodi našu državu u još dublju političku, kulturnu i ekonomsku izolaciju, u kojoj bi građani Crne Gore opet mogli postati topovsko meso za tuđe interese. Ovakav status ne bi oslabio pozicije Crne Gore, ne samo kod „saveznika“ i kod „protivnika“, nego i kod međunarodnih političkih faktora. Na kraju, i kad bi se jugoslovenski rasplet mirnim putem definisao u nekakvu asimetričnu državnu zajednicu, u kojoj bi Srbija i Crna Gora bile federalno a ostale republike konfederalno povezane, to bi bio i formalni početak ponižavajućeg tavorenja Crne Gore do njenog potpunog nestanka sa političke scene, jer je nemoguće i zamisliti ravnopravnost dvije federalne jedinice, od kojih jedna broji deset miliona a druga šesto hiljada stanovnika.
Monitor, 4. V 1991.
