Tanja Bakić
KAVEZIZVONKA KARANOVIĆA
Beograd: Lom, 2013.
(Slika paradoksalne stvarnosti)
Nova knjiga poezije Kavezi istaknutog srpskog pjesnika, Zvonka Karanovića (Niš, 1959), tematski se i strukturalno nadovezuje na njegovu prethodnu pjesničku knjigu, Mesečari na izletu (Beograd: Lom, 2012). Gotovo se može zaključiti da oba djela zajedno čine jedinstvenu cjelinu, koja po svojoj formi ne naliči toliko pjesmi u prozi (kao što je to kazano u uvodnoj napomeni obije knjige), već jednom većem scenariju za više povezanih mini pjesničkih filmova.
Pjesnički film je vizuelno-zvukovna reprezentacija poezije, i ukazuje na značenja koja se kriju iznad scena predočenih u pjesmi. Karanoviću u kreiranju ovih pokretnih slika pomaže vlastiti kinematografski opažaj, koji posebno intoniranom unutarnjom dominacijom rečeničnih struktura dublje oživljava pobuđene motive. Pjesnik piše iz pozicije posmatrača, pokušavajući da dopre do srži pobuđenih emocija protagoniste, koji je u knjizi Mesečari na izletu muška, a u knjizi Kavezi ženska persona.
Dajući deskriptivne naslove svojim pjesmama, Karanović inspiraciju pronalazi u mjestima svakodnevice – u liftu, u baru, na ulici, na plaži, u šumi, u autobusu, autu, kancelariji, ali i u predmetima svakodnevice – cigarete, slomljeni kasetofon, kada, stepenište … Njegovi likovi žive u nesrećnoj stvarnosti – skitnice su, probisvjetovi, prostitutke, duševno ili tjelesno oboljeli ljudi. Oni su izopačeni, nestali, poginuli, pobijeni. Žena je najčešće oslikana kao novinarka ili kritičarka, a muškarac kao pjesnik koji se muči sa svojom inspiracijom. Kao lajtmotiv, retrospektivno se umeću slike plaže ili radnje ogledanja u ogledalo.
Karanović opisuje stanja krize, straha, bolesti i paradoksa savremenog muškarca i žene. On postavlja mnoga pitanja na koja ne dobija odgovore. U takvom jednom stanju, i poezija je zaludna i besmislena, jer ona je, kako navodi sami autor, „slabašni zrak svetla kako se/ gubi u beskrajnoj tami/ i nigde ljudi, nigde ljudi“.
U takvom jednom beznađu ima i odbljesaka halucidnosti, poput pjesme „Psihonaut“, u kojoj se evociraju slike magične pečurke, jednonoge žabe, lebdenja „između svetova“, psilocibina, itd. Nekada se dogodi da se stvarnost junaka i stvarnost filma koji junak gleda uzajamno pobrkaju. Tada se javlja pjesma pod nazivom „Cilj“, raspoređena u knjizi četiri puta na različitim mjestima, koja ima funkciju svojevrsne maršute na nesrećnom puteljku samo-traganja protagonistkinje.
U Kavezima se, dubinski gledano, autor bavi temom pisanja poezije, ili bolje reći njenom nesrećnom i mučnom stranom – dužim periodom nedostatka inspiracije, neuspjelim i subverzivnim pokušajima igranja sa istom. U ovakvoj jednoj haotičnoj svakodnevici nema spasioca koji dolaze da spase ugrožene i preplašene protagoniste. Otuda i naziv knjige Kavezi. Kada junaci (češće junakinje) pjesama ove knjige zapadnu u nevolju, oni su ušli u kavez, odakle, i da s mukom uspiju izaći, nastavljaju tako što prelaze u druge kaveze, još užasnije od prethodnih. Otuda u dizajnu naslovne korice slika žene kojoj tamna duga kosa prekriva lice. Ona je u kavezima iznutra i spolja.
Karanovićeva stvarnost je paradoksalna, a čovjek se nje rješava tako što je ignoriše i nastavlja s uobičajenim tokom života, time gradeći novi paradoks, haotičniji od prethodnog, odnosno praveći novi „kavez“. Posebno sugestivne pjesme u zbirci su „Manekenka“, „Još na početku je odlučila“ i „Tata-ptica je upalio sveće“. Ime, odnosno slikovno-zvukovna reprezentacija protagonistkinje Kaveza je Pticolika, a njenog muškog parnjaka Žicoliki.
Kavezi su poetska knjiga koja na kompleksan način predočava muško-ženske odnose, s jedne strane, a s druge strane knjiga koja oslikava subverzivnu moć pisanja poezije. Isprepleteni su psihodelija, prostor zvuka i slike, odnos između posmatrača i posmatranog, sinestezija, distopijska retrospekcija, šizofreničnost i traumatični obrisi sadašnjosti. Na nivou unutrašnje semantičnosti, metaforike i kohezije, Kavezi su zrelo i promišljeno ostvarenje, a gledano kroz spoljašnju idejnu i poetsku vizuru, djelo ekstatične stvaralačke moći i naboja.