Dragana Kršenković Brković
FRAGMENTI
Zapisi o književnosti (monografija)
Knjiga eseja “Fragmenti” Zapisi o književnosti (monografija) književnice Dragane Kršenković Brković, objavljena je u izdanju Otvorenog kulturnog foruma s Cetinja. Za izdavača je potpisan Goran Martinović, a urednik izdanja je Milorad Popović. “Fragmenti su objavljeni u okviru biblioteke “Eseji”, a recezenti knjige su Vlatko Simunović i Sofija Kalezić. Knjigu je likovno opremila Ana Matić. U ovoj knjizi su sabrani tekstovi koje je autrka posvetila značajnim književnim temama. Među njima su “Onirizam Edgara Alana Poa i egzistencijalni nemir Ališe Ostrajker”, “Međusobna povezanost tekstova: Mitsko zaleđe i arhetipska simbolika E.S.”, “Prikriveni tokovi značenja u Andreju Rubljovu”, “Zaboravljeno putovanje – tragovi utisnuti u bajkama”, “Feministička revizija mitologije: Razbijanje patrijarhalnih obrazaca identifikacije žene u klasičnim bajkama” i “Igra, mašta i tajanstvena moć bajki”.
O AUTORKI
Dragana Kršenković Brković je autorka romana Atelanska igra i Izgubljeni pečat, zbirki pripovedaka Vatra u Aleksandriji i Gospodarska palata, zbirke jednočinki Iza nevidljivog zida, monografije Poetika prolaznosti: Organizacija vremena u „Ranim jadima“ Danila Kiša, kao i knjiga za decu – Tajna plavog kristala, Duh Manitog jezera, Muzičar s cilindrom i cvetom na reveru, Modra planina i Tajna jedne Tajne. Diplomirala je na Fakultetu dramskih umetnosti, katedra za dramaturgiju, Univerziteta umetnosti u Beogradu, i na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Beogradu. Magistrirala je na Filozofskom fakultetu, Nauka o književnosti, Univerzitet Crne Gore. Bila je gostujuća književnica i Hubert H. Humphrey, OeAD, The Austrian Federal Chancellery & KulturKontak Austria, Nemzeti Kulturalis Alap (The National Cultural Fund of Hungary), Apexart, Art Omi, The Whiting Foundation i UNESCO-ova stipendistkinja u Njujorku, državi Njujork, Washington DC, Kaliforniji, Beču, Gracu, Pečuju, Bolonji, Bratislavi i na Rodosu.
ODLOMAK
Prikriveni tokovi značenja u Andreju Rubljovu
Film Andrej Rubljov (ruski: Андрей Рублёв) Andreja Tarkovskog započeo je pre pet decenija svoj život na neobičan način. Prvu, izvornu, verziju filma, koja je trajala tri časa i dvadeset pet minuta, Tarkovski je nazvao Strasti po Andreju (ruski: Страсти po Андрею). Na scenariju za ovaj film Tarkovski i njegov ko-scenarist Andrej Končalovski radili su više od dve godine. Producenti iz sovjetske filmske kuće Mosfilm (ruski: Kиностудия Мосфильм) odobrili su scenario u aprilu 1964. i Tarkovski je počeo rad na filmu. Te iste godine scenario je objavljen u filmskom časopisu Filmska umetnost (ruski: Iskusstvo Kino), izazvavši burnu i kontraverznu polemiku. Snimanje Strasti po Andreju počelo je pet meseci kasnije, u septembru 1964, a završeno je u julu 1966. Originalna verzija filma samo jednom je prikazana u decembru 1966. godine u Moskvi. Posle premijere, film nije zbog stroge cenzure dalje distribuiran u Sovjetskom Savezu. Novi život filma, sada pod nazivom Andrej Rubljov, u trajanju od sto osamdeset tri minuta, započeo je nakon ogromnog uspeha na 22. Kanskom filmskom festivalu u maju 1969. godine. Film je prikazan van konkurencije i osvojio je nagradu FIPRESCI Međunarodne federacije filmskih kritičara (Fédération Internationale de la Presse Cinématographique). Pored ove, film je ubrzo osvojio nagradu francuske kritike Prix Léon Moussinac (1970) za najbolji inostrani film, počasnu diplomu na 3. Međunarodnom filmskom festivalu (FEST) u Beogradu (1973), glavnu nagradu na 1. Međunarodnom festivalu filmova o umetnosti i biografija umetnika (Asolo Art Film Festival) (AAFF) u italijanskom gradu Azolo (1973), itd. Međutim, i pored velikog međunarodnog uspeha, cenzurisana verzija filma puštena je u Sovjetskom Savezu u distribuciju tek 1971. godine. Za potrebe Columbia Pictures i distribucije po SAD-u napravljena je još jedna kraća verzija, i to u trajanju od sto sedamdeset tri minuta. Tako danas govorimo o nekoliko vezija Andreja Rubljova. U godinama koje su sledile ovaj film je postao kultno2 ostvarenje, pleneći svojom nesvakidašnjom ekspresivnošću i slojevitošću. Film govori o životu slavnog slikara Andreja Rubljova, najvećeg ruskog ikonopisca. Radnja se dešava u Rusiji u 15. veku a reditelj Tarkovski u filmu se bavi pitanjima umetničke slobode, umetničkog stvaranja u represivnom režimu, političkom borbom za moć, verskim sukobima između hrišćanstva i slovenskog paganstva, najezdama tuđih vojski, nasiljem, paganskim ritualima… Smenjuju se scene stvaranja i razaranja, tlačenja, gladi, mučenja i odmazdi sa snolikim vizijama, letenjem i grčevitim naporom pojedinaca da stvore nešto novo i nesvakidašnje što bi u živote ljudi unelo dašak lepote, čari i sklad… O tome američki filmski kritičar James Lewis Hoberman, poznat kao J. Hoberman, u svom poznatom tekstu Andrej Rubljov: Izranja ikona piše: Prvi (i možda jedini) film u produkciji pod Sovjetima koji se bavi i umetnikom kao svetsko- istorijskom ličnošću i suparničkom religijom hrišćanstva kao aksiomom ruskog istorijskog identiteta, Andrej Rubljov je smešten u haotični period u kome se nazire početak nacionalnog preporoda u kome je slikarstvo Rubljova postalo kulturni simbol. Napisano je još mnogo kritika, eseja i knjiga o Andreju Rubljovu i Tarkovskom, uočeno je gotovo sve što se tiče rediteljevog odnosa između individualnog i epskog plana; naglašeno je rediteljevo preispitivanje vremena; istaknuti su različiti nivoi njegovog posmatranja egzistencijalne ravni likova, sudara pojedinca-stvaraoca s neznanjem, predrasudama, zabludama, s pogrešno uvreženim mišljenjima, potom, s društveno-istorijskim datostima, prirodnim stihijama, s okrutnošću, nehumanošću i nemilosrdnošću ljudi, s krutim društvenim ograničenjama; skrenuta je pažnja na rediteljevo tretiranje vladajućih životnih procesa u kojima dominira načelo nestalnosti, osipanja i promena; prepoznat je i stav Tarkovskog da sile razaranja svoje ishodište nalaze u kolektivno-nesvesnom… Deluje kao da je o Rubljovu i Tarkovskom sve rečeno. Međutim, pažljivim iščitavanjem može se uočiti jedan poseban, dublji tok koji se odvija paralelno s pripovedanjem priče o sudbini velikog ruskog slikara iz 15. veka, na koji je retko ko obratio pažnju. Tako je to načelo dvostrukosti – s jedne strane, realistička poetika koja pruža sliku racionalno pojmljivih zbivanja, a sa druge, mitsko određenje događaja koje vodi ka širenju značenja i ‘bojenju’ događaja, ljudskog iskustva i života čoveka onom dubljom, arhetipskom, aurom – ostalo nedovoljno uočeno.
