Dijana Mirković: Priručnik za američku književnost
(Aleksandra Nikčević-Batrićević (ed.), Reader in American Literature: An Alternative beyond Race, Class, Nationality and Gender I, Nikšić, Filozofski fakultet 2015, str. 507.)
Priručnik za američku književnost predstavlja impozantan zbornik sabranih djela i kritike iz oblasti američke književnosti kroz pažljivo odabrane književne i kritičko-teorijske tekstove namijenjene prvenstveno studentima engleskog jezika i književnosti, kao i svima onima čija interesovanja sežu „dalje od rase, klase, nacionalnosti i pola“. Svrha ove knjige je da nam dâ što jasniju sliku o određenim djelima i njihovim autorima od početaka pa sve do kraja 19. vijeka. U okviru klasične periodizacije inkorporirani su odlomci književnih tekstova, biografije i bibliografije, kao i osvrti najznačajnijih kritičara o samim tekstovima i/ili o poetikama autora.
Osnovna ideja Priručnika je da nam približi djela američke književnosti, njene pisce, žanrove i teme dajući nam na taj način jednu zaokruženu cjelinu. Po svom sadržaju, Priručnik je zanimljiv prvenstveno kao naučno štivo koje pruža dragocjenu građu za sve one koji proučavaju književnost, dok po formi predstavlja korisno sredstvo za učenje i širenje znanja, jer urednica sistematski i konzistento daje pregled djela, autora i kritike u prostorno-vremenskom kontinuitetu u kojem je nastajala američka književnost.Kao neka vrsta zbornika tekstova, Priručnik ima jedinstven tok izlaganja i svaki književni tekst pokazuje i ostvaruje jedinstvo sa odabranim kritičko-teorijskim tekstom.
Priručnik je podijeljen na četiri veće cjeline koje svojim naslovima ukazuju na različite periode i dominantne ideologije u američkoj književnosti i na njihove najznačajnije predstavnike. Prvi dio Priručnika, „Kolonijalna Amerika i njeni autori“(Colonial America and Its Authors), predstavlja kompaktan opis početaka književnog stvaralaštva na američkom tlu i obuhvata sljedeće autore: Captain John Smith, William Bradford, Anne Bradstreet, Edward Taylor i Mary Rowlandson. U ovom dijelu, urednica naglašava da je „raznolikost u jedinstvu od samog početka bila formalna karakteristika novog naroda, njegove zemlje i, najzad, njegove književnosti“. Drugi dio Priručnika, „Doba razuma i revolucije i njegovi autori“ (The Age of Reason and Revolution and Its Authors), nas uvodi u novi period američke istorije i njene pisane riječi koja još uvijek nije doživjela svoj puni procvat. Ovaj dio opisuje književnost 18. vijeka za koju je važno da se posmatra u sklopu kulturalnog konteksta jer „za čitaoca koji nije upoznat sa ovim kontekstom, sve ono što je vrijedno u književnosti 19. vijeka će ostati neshvatljivo ili beznačajno. Što se više razmišlja o kulturnim promjenama koje su se dešavale u književnosti 18. vijeka, te promjene djeluju nevjerovatnije“.Nakon predstavljanja najznačajnijih književnika ovog perioda (Benjamin Franklin, Thomas Paine, Thomas Jefferson, Phyllis Wheatly i Phillip Phreneau), slijedi treći dioPriručnika o periodu romantizma (The Age of Romanticism and Its Authors), u kojem se središte interesovanja pomjera sa propagandne funkcije književnosti, pa u kontekstu ovoga perioda govorimo o značajnim stvaraocima u oblasti poezije i proze, od kojih su najznačajniji: Washington Irving, James Fenimore Cooper, Margaret Fuller, Ralf Waldo Emerson, Henry David Thoreau, Edgar Allan Poe, Herman Melville, Nathaniel Hawthorne, Walt Whitman i Emily Dickinson. Posljednji dio Priručnika, posvećen periodu realizma (The Age of Realism and Its Authors), nagovještava da se termin „realizam“ u američkoj književnosti razlikuje od realizma u Evropi. Urednica ističe da „ovaj termin u američkoj književnosti obuhvata period od građanskog rata do kraja vijeka za vrijeme kojeg su William Dean Howells, Rebecca Harding Davis, Henry James, Mark Twain i ostali stvaraoci pisali prozna djela koja su bila posvećena tačnom prikazivanju i istraživanju američkih života u različitim kontekstima“. Najznačajniji autori ovog perioda su: Kate Chopin, Mark Twain, Stephen Crane, Jack London, Theodor Dreiser, Willa Cather, Edith Wharton, Booker T. Washington, Paul Laurence Dunbar i Charlotte Perkins Gilman.
U ovoj knjizi Nikčević-Batrićević detaljno i iscrpno prikazuje književne pravce i najznačajnije autore sagledavajući književnost jedne nacije u cjelini. Njen pristup karakteriše savjestan metodološki postupak koji nam kroz književnu prizmu daje koherentnu sliku cjelokupne kulture. Jedan od značajnijih aspekata Priručnika jeste činjenica da je napisan na engleskom jeziku što u velikoj mjeri može pomoći studentima da usavrše jezik i da steknu naviku čitanja teorijskih i kritičkih tekstove na matičnom jeziku. Kao primjer prožimanja kritike i teorije, Priručnik predstavlja značajan doprinos ne samo studentima već svakome ko želi da se bavi naučnim radom. Međutim, čitalac bi trebalo da mu kritički pristupi, istovremeno prateći njegov tok i tražeći distancu, jer kao što sama autorka naglašava, svako iskustvo čitanja je specifično i posebno. U skladu sa tim, svaki čitalac će na različite načine interpretirati pojedinačne tekstove i stvoriti sopstvenu sliku i sopstveno značenje.