Luka Rakojević: Plovidba svijetom stripa
„Govorili ste
Džek London,
Novac,
Ljubav,
Strasti,
A ja videh jedno:
Vi ste Đokonda
Koju treba ukrasti“ (Vladimir Majakovski – Oblak u pantalonama)
Biografije i stvaralački putevi Andrije Maurovića i Huga Prata obiluju analogijama. Obojica su rođena na obali Jadranskog mora. Prvi na samom početku 20. vijeka u Crnoj Gori – u mjestu Muo, a drugi 26 godina kasnije u Riminiju. Opus oba autora pun je različitih karaktera i situacija. Oni bi se mogli nazvati pustolovima mašte.
Jugoslovenski crtač, sin Bokeljke i Slovenca, odrastao je u Dubrovniku. Isto tako, italijanski maestro stasava van mjesta rođenja – u Veneciji (između ostalog). Interesantno je da su obojica zakasnila da upišu akademiju, s tim što je Maurović naknadno primljen zahvaljujući Meštrovićevom urgiranju i sopstvenom lukavstvu izmislivši da je učio kod Bukovca u Pragu. Međutim, nije se dugo zadržao na studijama. Takođe, oba su tokom 1940-ih godina nosila vojnu uniformu. Maurović se borio u partizanskim trupama. Prata sudbina veže za Musolinijeve jedinice, a onda i za njemačku armiju u koju je vrbovan 1944. godine, da bi u februaru naredne godine prebjegao na stranu saveznika. Možda je zbog svih životnih zapleta obojici, pored vojničkog, bilo suđeno i glumačko iskustvo – u pozorištu ili na filmu.
U Maurovićevim stripovima se pojavljuju likovi čiju bradu je zalivalo sedam mora, a venama Pratovih junaka teče krv sa svih kontinenata[1]. Zanimljiva je sličnost kada je riječ o njihovim čitalačkim ukusima. Tvorac Korta Maltezea je bio impresioniran poezijom i ličnošću Artura Remboa. Takođe, među izvorima njegove inspiracije ističu se autori poput Konrada i Melvila. S druge strane, Maurović transformiše djela koja potpisuju Šenoa, Sjenkjevič, Hart i Vels. Poklapaju se u tri slučaja – London, Grej i Stivenson. Džek London, kao veliki pustolov, predstavlja izuzetnu stvaralačku ličnost, te samim tim i interesantan književni fenomen za tumačenje od strane ova dva strip-autora. Njegove dvije najveće ljubavi su bile knjiga i more[2], to je dodatni razlog Maurovićeve i Pratove fascinacije njegovim djelima. Naime, hrvatski crtač rođen u Crnoj Gori njegovu priču Meksikanac transponuje u strip. Briljantnim crtežom i filmskim kadriranjem na stripovski jezik prevodi pripovjest o mladiću nazvanom dahom smrti i rukom božjom, ćutljivcu zmijskog pogleda – Felipeu Riveri. Kod Prata, Londonov lik je inkorporiran u epozodu stripa Korto Malteze pod naslovom Mladost, a kapetan bez broda i svjetska lutalica piše i jedno pismo u kom pominje slavnog pisca[3]. Čak i Vladimir Pištalo u noveli Korto Malteze, nastaloj inverznim postupkom, pominje Londona i navodno poznanstvo između njega i lika mornara sa ožiljkom na dlanu i alkom u uhu. Jedan oficir iz ove storije Maltežaninu govori: „Kapetan Graham Bentli iz San Franciska. Na Haitiju od 28. jula 1915! London mi je nekada govorio o vama…“[4] Maurović, kog Jergović naziva kopilem visoke kulture[5], stripovski adaptira tekstove Zejna Greja 1952. i 1953. godine pod naslovima Jahač usamljene zvijezde i Jahač rumene kadulje. Stari Mačak je i prema Stivensonu stvorio jedno djelo koje nosi naziv Zlatni otok. Italijanski kosmopolita Greja karakteriše kao velikog majstora avanturističkog romana, te smatra da je kao i London i Konrad veličao self-made i ističe da je dao doprinos američkom mitu.[6] Takođe, Stivensonovi motivi i atmosfera provijavaju avanturama malteškog mornara.
Blago Fatahive, Brod buntovnika, Tajanstveni kapetan, Biser zla, Uglomi gospodar pećine, Lutalica Chagos i Mrtvačka trojka su među Maurovićevim stripovima koji se bave mornarima. Pratovo stvaralaštvo obilježava moreplovac Korto Malteze, koji postaje simbol avanture[7]. Obojica su anarhisti i buntovnici nemirnog duha. U skladu sa tim njihovi likovi dobijaju osobine i karakterizacije. Maurović je bio fasciniran pobunom mornara u Boki Kotorskoj. Ješa Denegri primjećuje da junaci ovog slavnog crtača nijesu formalne demokrate poput Fleša Gordona i Tintina, već iskonski borci za ljudsku pravdu.[8] Korto Malteze, koji ima upečatljivu liniju dlana poput one dame u Markesovoj knjizi Sjećanja na moje tužne kurve, sudbinu uzima u svoje ruke – odatle i ožiljak koji simulira fugu na dlanu. Njegov tvorac u milje oko njega tka svete duše, ubice, balsamere i kroji intrige.[9]
Vasa Pavković primjećuje analogiju u svijetu pustolova, a Zoran Đukanović anticipaciju između ova dva velikana stripa.[10] Njihovi likovi su smješteni u vrijeme mehaničkih brodova. Oni su buntovnici koji plove protiv vjetra ispod velikih jedara. Još jednu dodirnu tačku predstavljaju nagomilane ličnosti ovih crtača. Kažu: „U meni počiva više drugih“ (Prat) i „Čovjek pokazuje više lica“ (Maurović). Kanone i kodekse ruše onim što italijanski crtač naziva ezoterijskim, a jugoslovenski ga definiše kao znanje umiranja.[11] Razlika je u broju njihovih putovanja i u načinima upoznavanja odlika drugih kultura. Jedan je kosmopolita i svjetski putnik, a drugi je sanjar koji svijet spoznaje uglavnom preko literature.
[1] Vilijem Bouns, Predgovor u Hugo Prat, Korto Malteze: Pod gusarskom zastavom, ITP Komuna, Beograd, 1996.
[2] Ervin Ston, Mornarnakonju: biografija Džeka Londona, Izdavačko preduzeće Rad, Beograd 1959, str. 27.
[3] Alberto Ongario, Predgovor u Hugo Prat, Korto Malteze: Karipska svita, ITP Komuna, Beograd, 1996, str. 14.
[4] Vladimir Pištalo, KortoMalteze, Agora, Zrenjanin/Beograd, 2009, str. 11.
[5] www.jergovic.com/subotnja-matineja/andrija-maurovic-roden-u-muo/ 1. 8. ’15.
[6] Hugo Prat, Želja da se bude beskoristan: sećanja i razmišljanja, Službeni glasnik, Beograd, 2011, str. 65.
[7] Andrea Plazzi, Oblačići u štampi: kratka istorija italijanskog stripa, Istituto Italiano di Cultura, Beograd, 2009, str. 65.
[8] Ješa Denegri, „Andrija Maurović: autor stripa kao klasik“, Gradac, 185-186-187, 2012. str. 130.
[9] Hugo Prat, Tajna Venecija Korta Maltezea: Magične i skrivene rute, Ukronija, Beograd, 2015, str. 9.
[10] Vasa Pavković, Naš slatki strip, Narodna knjiga/Alfa, Beograd, 2003, str. 25 i 26.
[11] www.danas.rs/dodaci/stari_macak_i_korto_malteze. 26.html?news_id=264303 1. 9. ’15.